Su sardu est una lìngua o unu dialetu? ( de Frantziscu Casula)

Ma su sardu est una lìngua o unu dialetu?

( de Frantziscu Casula – Publicau in Sardegna Quotidiano)

 

A pitzus de su sardu si narant una surra de cosas non veras ma chi si sunt afortiadas in su tempus e ndi benint de s’ignoràntzia e disonestadi de chi est anemigu de sa Lìngua sarda.

Una de is cosas de pimpiripà chi si narant est ca su sardu est unu dialetu. Est pretzisu nai ca nisciunu linguista mai chi siat giuditziosu e firmu ddu creit: a cumentzai de s’istudiosu prus mannu de sa lìngua sarda Max Leopold Wagner (chi at a iscriri s’òpera manna:  La lingua sarda. Storia, spirito e forma) fintzas a arribai a Gramsci.

Difati oi est su Stadu italianu a arreconnosci a su sardu su status de Lìngua: in sa Lei de su 15 de su mesi de idas de su 1999, n.482 chi pertocat “Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche”. Su sardu duncas est una lìngua cun istruturas sintàticas e grammaticalis suas, espressionis fònicas e semànticas caraterìsticas, e diversas de totu is atras lìnguas neolatinas a partiri de s’italianu chi est nàsciu 400 annus a pustis.

Acrarida custa cosa, bisòngiat a aciungi ca sa linguìstica de su tempus presenti non fait diferèntzia intra de su chi naraus lìngua o dialetu. A fait sa diferèntzia no est calincuna cosa aintru a su sistema linguìsticu ma prusatotu s’imperu e su valori sotziali chi donaus a sa lìngua. Bolendi imperai atrus fueddus duncas intra lìngua e dialetu no ddu at diferèntzias culturalis ma polìticas e giurìdicas.

Podeus duncas nai ca una lìngua est unu dialetu chi in s’istòria bincit politicamenti: bastit a pensai a s’Àticu de Atene in Grècia, a su castillianu de Madrid in Spànnia; a su frantzesu ca est passau de dialetu de Parigi, a lìngua de totu sa Fràntzia o a s’italianu etotu ca est passau de dialetu de Firenze a lìngua de una natzioni intera gràtzias a sa grandesa culturali de is iscritoris fiorentinus.

Ancora podeus pensai a is dialetus de is istadus africanus e asiàticus chi sunt diventaus lìnguas in segus a ai otènniu s’indipendèntzia. Ita est mudau? Feti su status politìcu e giurìdicu; ca est s’ùnica arraxoni chi diferèntziat una lìngua de unu dialetu.

 

Una definizioni nomonada de Einar Haugen narat: “Una lìngua est unu dialetu cun unu esertzitu e una flota”.